Na Daniel Mbega, Dar es Salaam
TANZANIA inashika nafasi ya sita barani Afrika kwa nchi zenye akiba kubwa ya gesi asilia.
Uchunguzi unaonyesha kwamba, nchi hiy ya Afrika Mashariki ina akiba iliyothibitishwa ya futi za ujazo trilioni 57.54, ikiwa nyuma ya vinara Nigeria, Algeria, Misri, Senegal na Msumbiji.
Inaelezwa kwamba, Bara la Afrika limebarikiwa rasilimali ambapo nusu ya nchi zote 55 zina akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa.
Katika bara lote, kiasi cha gesi asilia iliyothibitishwa ni zaidi ya futi za ujzo trilioni 800, huku kampuni ya BP ikibashiri kuwa kiwango cha uzalishaji wa gesi asilia barani humo kitakua hadi kufikia 80% mwaka 2035, kikichangia kukua kwa Pato la Ndani la Taifa (GDP), kuibuka kwa daraja la kati na kuongezeka kwa thamani ya soko.
Kikiwa chanzo kikuu cha utajiri na nishati barani Afrika, maendeleo ya rasilimali za mafuta na gesi yanaonekana kuwa muhimu kwa ukuaji wa uchumi na kuongezeka kwa mapato.
Orodha ya nchi 10 zinazoongoza kwa akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa ni:
Nigeria – futi za ujazo trilioni 206.53
Kulingana na Idara ya Rasilimali za Petroli (DPR), Nigeria imethibitisha amana za gesi za futi za ujazo trilioni 206.53. Ipo magharibi mwa Afrika kwenye Ghuba ya Guinea, Nigeria ndiyo nchi yenye watu wengi zaidi barani Afrika na ina jumla ya eneo la 924,000km2 na ukanda wa pwani wa 853km. Nchi hiyo ina akiba kubwa zaidi ya gesi asilia barani humo na ni ya 12 kwa uzalishaji wa mafuta ya petroli duniani. Sekta ya mafuta ya Nigeria inajumuisha 20% ya Pato la Taifa na 95% ya mapato ya fedha za kigeni. Mendeshaji mkubwa wa gesi asilia nchini ni Kampuni ya Gesi ya Kimiminika ya Nigeria (LNG).
Algeria – 159.1tcf
Algeria inashika nafasi ya 11 duniani, ya 2 barani Afrika, kwa upande wa hifadhi ya gesi asilia iliyothibitishwa na inachukua takriban 2% ya jumla ya hifadhi zote za ulimwengu. Inashughulikia eneo la karibu kilomita milioni 2.4 na ukanda wa pwani wa 1,200km, Algeria ndiyo nchi kubwa zaidi barani Afrika na muuzaji wa sita wa gesi kwa ukubwa duniani. Hidrokaboni ni chanzo kikuu cha mapato ya nchi, na kusambaza kiasi kikubwa cha gesi asilia kwa Ulaya. Zaidi ya hayo, gesi asilia inachangia takriban asilimia 34 ya Pato la Taifa la nchi ya kaskazini mwa Afrika ikiwa na 80% ya jumla ya uzalishaji wa hidrokaboni wa Algeria unaoendeshwa na kampuni ya mafuta inayomilikiwa na serikali ya Sonatrach – kampuni kubwa zaidi barani Afrika.
Senegal – 120tcf
Ugunduzi mkubwa uliofanywa nchini Senegal tangu 2014 umeifanya nchi hiyo ya Afrika Magharibi kuwa kivutio cha kuvutia kwa makampuni ya utafiti wa mafuta. Maendeleo ya eneo la gesi la Grand Tortue Ahmeyin (GTA) pekee yana hifadhi ya gesi asilia iliyothibitishwa ya futi za ujazo trilioni 100, ambayo inatarajiwa kusababisha uzalishaji mkubwa wa gesi nchini Senegal na Mauritania katika muongo ujao. Mradi wa gesi wenye thamani ya $4.8 unatazamiwa kuzalisha tani milioni 2.5 za LNG kila mwaka na futi za ujazo milioni 70 za gesi asilia ndani ya awamu yake ya kwanza. Ugunduzi wa GTA ndio eneo lenye kina kirefu zaidi la gesi baharini barani Afrika, liko chini ya maji zaidi ya 2km kwenda chini. Sehemu nyingine kuu ya gesi nchini Senegal, shamba la Yakaar-Teranga, imethibitisha hifadhi ya gesi asilia ya futi za ujazo trilioni 15-20 na itaanza uzalishaji mnamo 2023 au 2024.
Msumbiji – 100tcf
Msumbiji ina takriban futi za ujazo trilioni 100 za hifadhi ya gesi asilia iliyothibitishwa, ikichukua takriban 1% ya jumla ya dunia. Akiba ya gesi iliyothibitishwa nchini humo ina uwezo wa kukidhi mara 1,545.7 matumizi yake ya kila mwaka, ikimaanisha kuwa nchi hiyo ya kusini mwa Afrika ina miaka 1,500 ya gesi iliyobaki. Utafiti mwingi wa gesi asilia nchini hutokea katika Maeneo ya 1 na 4 ya Bonde la Rovuma lenye urefu wa kilomita 50,000, ambalo linaendeshwa na Total S.A., ExxonMobil yenye makao yake Marekani, na Mitsui ya Japan.
Misri – 77.2tcf
Kulingana na Mwongozo wa Rasilimali ya Nishati wa Utawala wa Kimataifa wa 2021 wa Utawala wa Biashara ya Kimataifa, nchi hiyo inayovuka bara la Afrika kaskazini imethibitisha hifadhi ya gesi asilia ya takriban futi za ujazo trilioni 77.2. Misri ina moja ya nchi zilizoendelea kiuchumi katika Mashariki ya Kati na Afrika na ni mtumiaji mkubwa wa mafuta na gesi asilia katika bara hilo. Ikiwa nchi ya tano kwa ukubwa wa akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa barani Afrika, nchi hiyo imeibuka kama kivutio cha faida kwa uagizaji wa gesi asilia ya kimiminika na bomba la gesi asilia.
Tanzana – 57.54tcf
Akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa Tanzania ni futi za ujazo trilioni 57, kulingana na Wizara ya Nishati. Wizara inakadiria kuwa karibu 70% ya hifadhi za nchi zinaweza kurejeshwa na takriban futi za ujazo trilioni 50 mbali na Bahari ya Hindi. Kutoka maeneo yake makuu matatu ya mafuta – Kisiwa cha Songo Songo, Mnazi Bay, na Kiliwani Kaskazini – Tanzania ina jumla ya uzalishaji wa kila mwaka wa futi za ujazo bilioni 110 za gesi asilia. Ugunduzi mwingi umepatikana katika vitalu vitatu, na futi za ujazo trilioni 22 za gesi zinapatikana kwenye kitalu namba 2, na kitalu namba 1 na 4 chenye jumla ya futi za ujazo trilioni 25.4. Kiasi cha futi za ujazo trilioni 10 za akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa imepatikana katika mashamba madogo kadhaa nchini, Mnazi Bay yenye futi za ujazo trilioni 5 na kisiwa cha Songo Songo bilioni 551.
Libya – 53.1tcf
Ikiwa na futi za ujazo trilioni 53.1 za akiba ya gesi asilia iliyothibitishwa, Libya ni muuzaji mkubwa wa gesi asilia kwa kutumia LNG na bomba kwenda Ulaya. Ikiwa nchi ya 16 kwa ukubwa duniani na mzalishaji mkuu wa mafuta, – sekta hiyo inachangia karibu mapato yote ya mauzo ya nje na zaidi ya robo moja ya Pato la Taifa – Libya inachangia 1% ya jumla ya hifadhi ya gesi asilia duniani. Shirika la Taifa la Mafuta la Libya linalomilikiwa na serikali ni kampuni yake kubwa zaidi ya mafuta, inayochangia 70% ya pato la mafuta nchini humo.
Angola – 13.5tcf
Angola ni nchi ya pili barani Afrika kwa uzalishaji wa mafuta, ikifuata Nigeria. Uchumi wa nchi hiyo ya kusini mwa Afrika unategemea sana tasnia yake ya hydrocarbon, huku sekta yake ya mafuta ghafi ikichochea ukuaji wa uchumi na uhasibu kwa theluthi moja ya Pato la Taifa na zaidi ya 90% ya mauzo yake ya nje. Kufikia 2021, Angola ina hifadhi ya futi za ujazo trilioni 13.5 za akiba ya gesi iliyothibitishwa, hata hivyo, uzalishaji wake mwingi umechomwa au kurushwa tena kwenye maeneo ya mafuta ili kuongeza ufufuaji wa mafuta.
Congo – 10.1tcf
Iko katikati mwa Afrika, Jamhuri ya Congo ni nchi ya tatu kwa uzalishaji wa mafuta ghafi katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, ikifuata Nigeria na Angola. Ikiwa na futi za ujazo trilioni 10.1 za hifadhi ya gesi asilia iliyothibitishwa, Jamhuri ya Congo, au Congo Brazzaville, inategemea sana uzalishaji wa mafuta ghafi kwa mapato yake ya kiuchumi. Eni ndiye mtayarishaji mkuu wa gesi asilia nchini ambaye ameunda mitambo miwili ya gesi asilia na kuboresha mtandao wa usafirishaji na usambazaji wa gesi nchini.
Guinea ya Ikweta – 5tcf
Kulingana na Statista, kufikia mwaka 2020, Guinea ya Ikweta ina futi za ujazo trilioni 5 za hifadhi ya gesi asilia iliyothibitishwa na inazalisha karibu futi za ujazo milioni 300,000 kwa mwaka, ikishika nafasi ya 51 duniani. Ikiwa katika Afrika ya kati, nchi hiyo ni muuzaji mkuu wa nje na mzalishaji mkuu wa mafuta ghafi na ni mzalishaji mkuu na muuzaji nje wa gesi asilia. Ikisafirishwa kama LNG, gesi asilia ya Equatorial Guinea inazalishwa na Sonagas kwa kushirikiana na kampuni kuu ya taifa ya petroli, EG LNG.